Ceza �nfaz Hukuku

https://tolgabalabanhukuk.com/Sayfa?SayfaId=�nfaz; kelime olarak yerine getirme, icra etme anlam�na gelir. Ceza hukukunun ayr�lmaz bir par�as� olarak de�erlendirilen �nfaz hukuku; kesinle�mi� mahkeme kararlar�n�n yerine getirilmesine ili�kin kurallar b�t�n�n� ifade eder. Uygulamada kesinle�mi� mahkumiyet kararlar� ilam olarak adland�r�l�r. Buna dair i�lem ve kay�tlara ise ilamat denir.infaz uygulamalar�nda bir �ok yasal d�zenlemenin g�z �n�nde bulunurulmas� gerekmektedir. Bunlar, 5275 say�l� Ceza ve G�venlik Tedbirlerinin �nfaz� Hakk�nda Kanun, 671 say�l� KHK, 7242 say�l� Ceza ve G�venlik Tedbirlerinin �nfaz� Hakk�nda Kanun ile Baz� Kanunlarda De�i�iklik Yap�lmas� Hakk�ndaki Kanun,4675 say�l� �nfaz Hakimli�i Kanunu, 5402 say�l� Denetimli Serbestlik Hizmetleri Kanunu, Ceza �nfaz Kurumlar�n�n Y�netimi ile Ceza ve G�venlik Tedbirlerinin �nfaz� Hakk�nda T�z�k, A��k Ceza �nfaz Kurumlar�na Ayr�lma Y�netmeli�i gibi d�zenlelerdir.

H�k�mde Belirlenen Ceza Hesab� ile Yatar Hesab� Ayn� m�d�r?

T�rk Ceza Hukuku �er�evesinde ceza mahkemelerince verilen ve kesinle�en ceza h�km�ndeki s�reler, infaz a�amas�nda tam olarak hapiste ge�irilecek s�reler de�ildir. Ceza infaz kurumunda ge�irilecek s�relerin hesaplanmas� bir �ok fakt�r�n etkili oldu�u, yine birden �ok yasal d�zenlemenin birlikte de�erlendirilmesi gerekti�i infaz hukukuna ili�kin ayr� bir kurumdur. Yine infaz hukuku ile sadece ceza infaz kurumunda ge�irilecek s�re de�il, denetimli serbestlik s�resinin , ko�ullu sal�verilme s�resinin ve bihakk�n (hak ederek) tahliye s�resinin ne kadar oldu�unun belirlenmesi ve hatta cezaevinden tahliye edildikten sonraki infaz s�recinin kurallar�n� d�zenleyen bir kurumdur.

M�ddetname Nedir?

5275 Say�l� Yasa 20/4 maddesi uyar�nca, h�k�ml�ye, Cumhuriyet Ba�savc�l��nca d�zenlenen, ceza infaz kurumuna al�nd�� ve sal�verilece�i tarih ile ceza s�resini ve cezan�n hangi h�kme ili�kin bulundu�unu belirten belgeye m�ddetname denir.

M�ddetname hesaplamalar�nda hangi kanun maddesi uygulanaca��n�n belirlenmesinde esas al�nacak olan unsur ilamdaki ?Su� T�r�? ve ?Su� Tarihi?dir. Su� tarihi ve su� tarihinden sonra y�r�rl��e giren infaz kanundaki de�i�iklikler g�z �n�ne al�narak infaz yasalar� ayr� ayr� ve b�t�n olarak de�erlendirilerek m�ddetname d�zenlenmektedir.M�ddetname d�zenlenirken su� tarihi ve sonras�ndaki kanun maddelerinin lehe aleyhe de�erlendirilmesi, su� t�rleri, h�k�ml�n�n su� i�ledi�i tarihteki ya��, tutuklulukta ve g�zalt�nda ge�irilen s�reler, M�kerrir veya 2. Kez M�kerrir Olma durumu, Ko�ullu Sal�vermeden Geri Al�nan Ceza olup olmad�� hususlar� �zellikle �nem arz etmektedir.

Yatar-�nfaz Hesab�n� Etkileyen Fakt�rler Nelerdir?

H�k�ml� hakk�nda kesinle�en cezan�n infaz yatar hesab�n� etkileyen bir �ok fakt�r s�z konusudur. Bunlar,

Su�un hangi tarihte i�lenmi� oldu�u
��lenilen su�un niteli�i,
Su� i�leyenin ya��,
Su�un m�kerrer olup olmamas�,
Su�un m�kerrer olmas� halinde su�lunun 2. kez m�kerrer olup olmad��,
Bu su�tan dolay� cezaevinde yatarken firar edip etmeme durumu,
Su� tarihindeki mevcut infaz kanunu,
Su�lunun hapis cezas�n�n infaz edilece�i tarihteki ve ara s�redeki infaz kanunu

Yatar-�nfaz Hesab�nda Su� Tarihi Nas�l Etkili Olur?

M�ddetname d�zenlenirken �zellikle 3 su� tarihi �nem arz etmektedir.

Su� tarihi 01/07/2016 tarihi �ncesi olan su�lar bak�m�ndan �nfaz Hesaplama

671 say�l� KHK kapsam�nda istisna su�larda 5275 say�l� CGT�HK 107/2 uyar�nca 2/3 n� ceza infaz kurumunda yatt�klar� takdirde ko�ullu sal�verilmeden yararlanabilir, yine 5275 say�l� CGT�HK Ge�ici 6. maddesi uyar�nca di�er ko�ullar� da olu�tu�u takdirde ko�ullu sal�verilmelerine 1 y�l kala denetimli serbestlik h�k�mlerinden yararlanabilirler.

671 say�l� KHK kapsam�nda yukar�da say�lan istisna su�lar d��nda 5275 say�l� CGT�HK Ge�ici 6. maddesi uyar�nca � sini ceza infaz kurumunda yatt�klar� takdirde ko�ullu sal�verilmeden yararlanabilir, yine 5275 say�l� CGT�HK Ge�ici 6. maddesi uyar�nca di�er ko�ullar� da olu�tu�u takdirde ko�ullu sal�verilmelerine 2 y�l kala denetimli serbestlik h�k�mlerinden yararlanabilirler.

Su� tarihi 30/03/2020 tarihi �ncesi olan su�lar bak�m�ndan �nfaz Hesaplama

7242 Say�l� Yasa ile de�i�ik 5275 Say�l� 107/2 maddesi ve ge�ici 6.maddesi uyar�nca �stisna su�larda, 5275 say�l� CGT�HK 107/2 uyar�nca 2/3 n� ceza infaz kurumunda yatt�klar� takdirde ko�ullu sal�verilmeden yararlanabilir, yine 5275 say�l� CGT�HK Ge�ici 6. maddesi uyar�nca di�er ko�ullar� da olu�tu�u takdirde ko�ullu sal�verilmelerine 1 y�l kala denetimli serbestlik h�k�mlerinden yararlanabilirler.

7242 Say�l� Yasa ile de�i�ik 5275 Say�l� 107/2 maddesi ve ge�ici 6.maddesi uyar�nca �stisna su�lar d��nda, 5275 say�l� CGT�HK 107/2 uyar�nca 1/2 sini ceza infaz kurumunda yatt�klar� takdirde ko�ullu sal�verilmeden yararlanabilir, yine 5275 say�l� CGT�HK Ge�ici 6. maddesi uyar�nca di�er ko�ullar� da olu�tu�u takdirde ko�ullu sal�verilmelerine 3 y�l kala denetimli serbestlik h�k�mlerinden yararlanabilirler.

Su� tarihi 30/03/2020 tarihi sonras� olan su�lar bak�m�ndan �nfaz Hesaplama

5275 Say�l� 107/2 maddesinde belirtilen �stisna su�larda, 5275 say�l� CGT�HK 107/2 uyar�nca ceza s�relerinin 2/3 n�, 3713 Say�l� Yasa kapsam�nda ceza alan h�k�ml�ler � n� ceza infaz kurumunda yatt�klar� takdirde ko�ullu sal�verilmeden yararlanabilir, yine 5275 say�l� CGT�HK 105/A maddesi uyar�nca di�er ko�ullar� da olu�tu�u takdirde ko�ullu sal�verilmelerine 1 y�l kala denetimli serbestlik h�k�mlerinden yararlanabilirler.

5275 Say�l� 107/2 maddesinde belirtilen �stisna su�lar d��nda, 5275 say�l� CGT�HK 107/2 uyar�nca ceza s�relerinin � sini ceza infaz kurumunda yatt�klar� takdirde ko�ullu sal�verilmeden yararlanabilir, yine 5275 say�l� CGT�HK 105/A maddesi uyar�nca di�er ko�ullar� da olu�tu�u takdirde ko�ullu sal�verilmelerine 1 y�l kala denetimli serbestlik h�k�mlerinden yararlanabilirler.

Yatar-�nfaz Hesab�nda ��lenen Su�un Ne Oldu�u �nemli midir?

�nfaz hukuk sistemimizde ko�ullu sal�verilme oranlar� i�lenen su�a g�re farkl�l�k g�stermektedir. Genel kural, mahk�m olunan cezan�n yar�s� infaz kurumunda �ekildi�i takdirde, ko�ullu sal�verilmeden yararlan�labilecektir. Ancak bu oran�n farkl�l�k g�sterdi�i istisna durumlar vard�r.

2/3 oran�nda �ekilmesi gereken durumlar: a) Kasten �ld�rme su�lar�ndan s�reli hapis cezas�na mahk�m olanlar, b) Neticesi sebebiyle a��rla�m�� yaralama su�undan s�reli hapis cezas�na mahk�m olanlar, c) ��kence ve eziyet su�lar�ndan s�reli hapis cezas�na mahk�m olanlar, d) Cinsel sald�r�, re�it olmayanla cinsel ili�ki ve cinsel taciz su�lar�ndan s�reli hapis cezas�na mahk�m olanlar, e) Cinsel dokunulmazl��a kar�� i�lenen su�lardan hapis cezas�na mahk�m olan �ocuklar, f) �zel hayata ve hayat�n gizli alan�na kar�� su�lardan s�reli hapis cezas�na mahk�m olanlar, g) Uyu�turucu veya uyar�c� madde imal ve ticareti su�undan hapis cezas�na mahk�m olan �ocuklar, h) Devlet s�rlar�na kar�� su�lar ve casusluk su�lar�ndan s�reli hapis cezas�na mahk�m olanlar, �) Su� i�lemek i�in �rg�t kurmak veya y�netmek ya da �rg�t�n faaliyeti �er�evesinde i�lenen su�lar ile Ter�rle M�cadele Kanunu kapsam�na giren su�lardan mahk�m olan �ocuklar ile 2937 say�l� Devlet �stihbarat Hizmetleri ve Milli �stihbarat Te�kilat� Kanunu kapsam�na giren su�lardan mahk�m olanlar, j) Su� i�lemek i�in �rg�t kurmak veya y�netmek ya da �rg�t�n faaliyeti �er�evesinde i�lenen su�tan dolay� mahk�miyet h�linde, s�reli hapis cezas�na mahk�m edilmi� olanlar, k) M�kerrirler (1. kez) hakk�nda ko�ullu sal�verilme oran� ��te iki olarak uygulan�r.

3/4 oran�nda �ekilmesi gereken durumlar: a) 5237 say�l� T�rk Ceza Kanununun 102. maddesinin ikinci f�kras�nda tan�mlanan cinsel sald�r� su�undan, b) 5237 say�l� T�rk Ceza Kanununun 103. maddesinde tan�mlanan �ocuklar�n cinsel istismar� su�undan, c) 5237 say�l� T�rk Ceza Kanununun 104. maddesinin ikinci ve ��nc� f�kras�nda tan�mlanan re�it olmayanla cinsel ili�ki su�undan, d) 5237 say�l� T�rk Ceza Kanununun 188. maddesinde tan�mlanan uyu�turucu veya uyar�c� madde imal ve ticareti su�undan, e) Ter�r su�lar� (3713 sk. uygulananlar), f) 6415 sk. m. 4. Ter�rizmin finansman� su�u.

Yatar-�nfaz Hesab�nda M�kerrir Olunmas� Durumunda Hesaplama Nas�l Yap�l�r?

M�kerrirlere �zg� infaz rejimi 5275 Say�l� CGT�HK?nun 108/1. maddesinde d�zenlenmi�tir. 7242 Say�l� Yasa de�i�ikli�i ile getirilen h�kme g�re 1. Kez m�kerrir olan h�k�ml�ler cezalar�n�n 2/3 oran�nda �ektikleri takdirde ko�ullu sal�verilmeden yararlanabileceklerdir.

5275 Say�l� CGT�HK?nun 108/3. Maddesi uyar�nca ikinci defa tekerr�r h�k�mlerinin uygulanmas� durumunda h�k�ml� ko�ullu sal�verilme h�k�mlerinden yararlanamayacakt�r.

H�k�ml�n�n m�kerrir olmas�n�n , a��k yada kapal� ceza infaz kurumunda tutulmas�, cezan�n infaz�ndan sonra uygulanacak denetim h�k�mleri gibi farkl�l�k arz eden durumlar� s�z konusudur.

�nfazda �zel Durumlar� Nedeni �le Farkl�l�k Arz Eden Durumlar Var M�d�r?

�nfaz mevzuat�m�zda �ocuk ve gen�lerin ceza infaz�, kad�n mahkumlar�n hamilelik ve do�um sonras� durumunda ceza infaz� ile a��r hastal�k, sakatl�k ve ya�l�l�k durumunda cezalar�n infaz�nda �zel d�zenlemeler bulunmaktad�r.

Hapis Cezalar�n�n Toplanmas� Ne demektir?

H�k�ml� hakk�nda birden fazla hapis cezas�n�n bulundu�u durumda en y�ksek cezay� veren mahkemenin bulundu�u yer infaz hakimli�i taraf�ndan 5275 say�l� Kanun?un 99 ve 101. maddeleri gere�ince h�k�ml� hakk�ndaki hapis ve adli para cezas�ndan �evrilen ve ceza infaz kurumunda infaz edilme a�amas�na gelen hapis cezalar�n�n toplanmas� demektir.

H�k�ml� hakk�nda verilen cezalardan, toplama karar�na dahil edilemeyecek cezalar var ise, bunlar toplanmadan tek ba��na infaz edilir.

Mahkum Olunan Ceza Kesinle�tikten Sonra Hakk�mda Hemen Yakalama Karar� ��kar m�?

Bu a�amada s�recin i�leyi�i bak�m�ndan ikili bir ayr�m yapmak gerekmektedir.

Mahkum Olunan ceza kas�tl� su�larda 3 y�l ve a�a��s� ile taksirli su�larda 5 y�l ve a�a��s� olan su�lar bak�m�ndan;

�nfaz evraklar�n� alan Cumhuriyet Ba�savc�l��nca,taksirle i�lenen su�larda 5 y�l ve alt�, kasten i�lenen su�larda 3 y�l ve alt� hapis cezalar�na mahkum olanlar� �ncelikle ilamda yaz�l� adreslerine , davet �zerine ba�vurmas� halinde 10 g�nl�k ek s�re verilece�ine dair ?a��k ceza infaz kurumuna g�nderilme tutana��? belgesi d�zenlenece�i,(istisnalar hari�), 10 g�n i�erisinde ba�vuru yap�lmaz ise hakk�nda yakalama emri d�zenlenece�ine dair �a�r� ka��d� tebli� olunur.Bu s�re i�erisinde ba�vuru yapan h�k�ml�ye belirlenen a��k ceza infaz kurumuna teslim olmas� i�in gerekli evraklar kendisine verilir.

Bu a�amada 5275 Say�l� Yasa 17/1-2. madde uyar�nca �artlar� olu�tu�u takdirde infaz erteleme talebinde bulunulabilir.

Yine bu kapsamdaki su�lar bak�m�ndan 5275 Say�l� Yasa 17/4. Maddesi gere�i yine �artlar� mevcutsa infaz�na ba�lanm�� cezan�n infaz�na ara verilmesi istenebilir.

�lam�n infaz� i�in kendisine davetname g�nderilen h�k�ml� �a�r� ka��d�n�n tebli�ine ra�men tebli� tarihinden itibaren 10 g�n i�erisinde en yak�n Cumhuriyet ba�savc�l��na m�racaat etmez, ka�ar ya da ka�aca��na dair ��phe uyan�rsa Cumhuriyet ba�savc�l��nca hakk�nda yakalama emri ��kar�l�r ve 5275 Sayili Yasa 17.maddesinde d�zenlenen infaz�n ertelenmesi h�k�mlerinden yararlanamaz.

Buradaki 3 y�l ve 5 y�ll�k s�relerin cezalar�n toplanmas� halinde nas�l bir yol izlenece�i ayr� ayr� de�erlendirilmesi gereken hususlard�r.

Mahkum Olunan ceza kas�tl� su�larda 3 y�l ve yukar�s� ile taksirli su�larda 5 y�l ve yukar�s� olan su�lar bak�m�ndan;

Bu su�lar bak�m�ndan Cumhuriyet Ba�savc�l��nca do�rudan yakalama emri ��kar�lmaktad�r.

A��k Ceza �nfaz Kurumunda yada Kapal� Ceza �nfaz Kurumunda Kalma S�releri Nas�l Belirlenir?

A��k cezaevine ayr�lma ko�ullar� a��k ceza infaz kurumlar� ayr�lma y�netmeli�inde d�zenlenmi�tir.

Do�rudan A��k Cezaevine G�nderilen H�k�ml�ler;

Kas�tl� su�lardan toplam �� y�l veya daha az s�reyle hapis cezas�na mahk�m olanlar,
Taksirli su�lardan toplam be� y�l veya daha az s�reyle hapis cezas�na mahk�m olanlar do�rudan a��k ceza infaz kurumuna g�nderilir.
Denetim ihlali bulunup haklar�nda �nfaz hakimli�ince cezas�n�n kalan�n� a��k ceza infaz kurumunda �ekmesine karar veren h�k�ml�ler a��k ceza infaz kurumuna g�nderilir.
Do�rudan Kapal� Cezaevine G�nderilen H�k�ml�ler;

A��rla�t�r�lm�� m�ebbet cezas� kesinle�mi� olan h�k�ml�ler
- M�ebbet hapis cezas� kesinle�mi� olan h�k�ml�ler
- Ter�rle m�cadele kanunu kapsam�nda i�lenen su�lardan kesinle�mi� hapis cezas� bulunan h�k�ml�ler, s�resine bak�lmaks�z�n
- �rg�t kurmak, y�netmek, veya �ye olmak su�undan kesinle�mi� hapis cezas� bulunan h�k�ml�ler s�resine bak�lmaks�z�n,
- Cinsel dokunulmazl��a kar�� i�lenen su�lardan kesinle�mi� hapis cezas� bulunan h�k�ml�ler s�resine bak�lmaks�z�n,
- �kinci defa m�kerrir olarak kesinle�mi� hapis cezas� bulunan h�k�ml�ler s�resine bak�lmaks�z�n,
- Ko�ullu sal�vermenin (�artla tahliye) geri al�nmas�na dair verilen kesinle�mi� karar� bulunan h�k�ml�ler s�resine bak�lmaks�z�n,
- Mahkemelerce verilmi� disiplin hapsi kararlar�, aile mahkemelerince verilmi� zorlama hapis kararlar� s�resine bak�lmaks�z�n,
Kas�tl� su�tan 3 y�l �zeri (3 y�l 1 g�n dahil),taksirli su�tan 5 y�l ve �zeri (5 y�l 1 g�n dahil) haklar�nda kesinle�mi� hapis cezas� bulunan h�k�ml�ler,
Tazyik hapsi, dahil hangi su�tan olursa olsun a��k ceza infaz kurumundan firar edenler.

Yine a��k ceza infaz kurumuna ayr�lamayacak h�k�ml�lerde ilgili yasal mevzuatlarda d�zenleme alt�na al�nm��t�r.

A��k ceza infaz kurumlar� ayr�lma y�netmeli�i 6.maddesi, kapal� ceza infaz kurumundan a��k ceza infaz kurumuna ayr�lma ko�ullar�n� d�zenlemi�tir. Buna g�re;

a) Cezalar� on y�ldan az olanlar bir ay�n�, on y�l ve yukar� olanlar ise onda birini kurumlarda infaz edip, iyi h�lli olan ve ko�ullu sal�verilme tarihine yedi y�l veya daha az s�re kalanlar,

b) M�ebbet hapis cezas�na mahk�m olup, ko�ullu sal�verilme tarihine be� y�l veya daha az s�re kalanlar,

c) Cezalar� y�ksek g�venlikli kapal� kurumlar veya di�er kapal� kurumlar�n y�ksek g�venlikli b�l�mlerinde infaz edilenlerden toplam cezalar�n�n ��te birini bu kurumlarda iyi h�lli olarak ge�iren ve ko�ullu sal�verilme tarihine �� y�l veya daha az s�re kalanlar,a��k kurumlara ayr�labilir. Y�netmelik 6/2 maddesi ise istisnalar� d�zenlemi�tir.

Adli Para Cezas�n�n �nfaz� Nas�l Yap�l�r?

Cumhuriyet Ba�savc�l��nca mahkeme ilam�nda belirtilen adli para cezas� h�k�ml�n�n gerek�eli kararda belirtilen adresine �deme emri d�zenlenerek tebli� edilir.

Gerek�eli kararda taksit uygulanmam�� ise Cumhuriyet ba�savc�l�� taraf�ndan bir ayl�k s�re i�inde adl� para cezas�n�n ��te birini �deyen h�k�ml�n�n iste�i �zerine geri kalan k�sm�n�n birer ay ara ile iki e�it taksitte �denmesine izin verilece�i bildirilir.

Adli para cezas� �deme emrinin tebli�inden itibaren otuz g�n i�erisinde bulundu�u yer Cumhuriyet ba�savc�l��na m�racaat edilmemesi ya da taksitlerden birinin s�resinde �denmemesi durumunda Cumhuriyet savc�s�n�n karar� ile �denmeyen k�sma kar��l�k gelen g�n miktar� hapis cezas�na �evrilerek h�k�ml�n�n kamuya yararl� bir i�te �al��t�r�lmas�na karar verilir. Ancak 5941 say�l� Kanun?un 5/1. maddesi uyar�nca verilen adli para cezalar�nda h�k�ml�n�n �deme emrinin tebli�ine ra�men s�resi i�erisinde bulundu�u yer Cumhuriyet ba�savc�l��na m�racaatta bulunmamas� halinde kamuya yararl� bir i�te �al��t�rma karar� al�nmaks�z�n adli para cezas� hapse �evirme karar� al�narak yakalama emri d�zenlenir.

5275. say�l� Kanun?un 106/9. maddesi gere�ince adli para cezas�ndan �evrilen hapsin infaz� ertelenemez ve bunun infaz�nda ko�ullu sal�verilme h�k�mleri uygulanmaz.

Cezan�n Mahsubu Nedir? Nas�l Yap�l�r?

�nfaz edilecek cezan�n kesinle�mesinden �nce ayn� su�un soru�turmas� ve kovu�turmas� s�ras�nda ger�ekle�en �ahsi h�rriyeti k�s�tlama sonucu do�uran g�zalt�nda ve tutuklulukta ge�en s�reler , konutu terk etmeme tedbiri uygulanm�� ise bu s�reler 2 g�n kar��l�� 1 g�n hesab� ile ve h�k�ml� infaz etmi� oldu�u cezas�n�n haricinde bir cezas�ndan g�zalt�nda, tutuklukta ve ev hapsinde ge�en TCK?n�n 63. maddesi uyar�nca infaz etti�i cezadan mashup edilir.

T�rk Ceza Kanunu?nun 63. maddesinde h�k�m kesinle�meden �nce ger�ekle�en �ahsi ve h�rriyeti s�n�rlama sonucu do�uran b�t�n haller nedeniyle ge�irilmi� s�reler h�kmolunan hapis cezas�ndan indirilir. Bu haller;

? G�zalt�,

? Tutukluluk,

? Cezan�n infaz�na ba�lanmas�ndan sonra hastal�k sebebiyle hastanenin h�k�ml� ko�u�unda ge�irdi�i s�re ile cezan�n infaz�na ba�lamadan �nce ki�inin ceza ehliyetinin tespiti amac�yla sa�l�k kurulu�unda g�zlem alt�nda ge�irdi�i s�reler,

? Uyu�turucu ve uyar�c� veya u�ucu maddeler ile alkol ba��ml�l��ndan kurtulmak amac�yla sa�l�k kurulu�unda yatarak tedavi g�rd�� s�reler.

? Cezan�n kesinle�mesinden �nce ev hapsinde ge�en s�reler 2 g�n kar��l�� 1 g�n olarak mahsup edilir.

Yap�lan yarg�lamada adli para cezas�na h�kmedilmesi durumunda ise ilam�n infaz�nda kesinle�me tarihinden �nce �ahsi ve h�rriyeti ba�lay�c� s�reler 1 g�n 100 TL say�lmak suretiyle bu cezadan indirim yap�l�r.